د جلال اباد ښار او د ښاروال بې پرواهي

د جلال اباد ښار او د ښاروال بې پرواهي

جلال اباد چې د جلال کوټ څخه اخستل شوې د افغانستان ختیځ لور ته د پاکستان سره پر پوله پروت ولایت مرکز دی. جلال اباد وړوکی خو ډیر په زړه پورې ښار دی. جلال اباد د افغانستان د ډیرو مهمو او پرمختلولو ښارونو څخه شمیرل کیږي. ددې ښار تنګو کوڅو او وړو واټونو ښار ته یو خاصه ښکلا بخلې. که څه هم دا ښار وړوکی دی خو د افغانستان ډیرې وکړي د ټول هیواد د ګوټ ګوټ څخه ددې ښار د کتو لپاره راځي. په جلال اباد کې د بهسودو د پل د عبدالحق بڼ او د درونټې د ځوانانو پارک د ټول هیواد څخه خلک ځان ته راجلبوي. د شیرزي لوبغالی، د فارم هډې پارک او د سراج العمارت لوبغالی بیا د ټول هیواد او بیا د ټول ولایت د ورزش او سیل مینه والو شاهدان دي. جلال اباد په خپل زړه کې بیا د ازادۍ ګټونکي غازي امان الله خان او نورو نامتو شخصیتونو ته ځای ورکړی.

لکه څرنګه چې د جلال اباد ښار ډیر وړوکی او د تنګو کوڅو او سرکونو درلودونکی دی خو د نفوس د زیاتیدو او موټرو د رش په زیاتیدو سره په ښار کې چټلتیا ورځ په ورځ په ډیرېدو ده. یو لور ته د خلکو بې احساسي او بل لور ته د دولتي چارواکو بې پرواهي دغه ښار په بې ساري چټل ښار بدل کړ. ټولو پلورونکو د خپل پلورنځي نیمه برخه د پر پلي تلونکو پر ځای کې جوړ کړی او دا بل لوري ته بیا د لاسي کراچیو، موچیانو، چولو او لوبیا پلورونکو، رادیوګانو او لاسي برقونو والاوو، فتوکاپي ماشینونو والا، وړو صرافانو او د مخابراتي شرکتونو کارتونه او سیم کارتونو پلورونکو، لاسي ساعاتونو جوړونکو او وړو وړو هوټلونو والاوو نیولي او نیم سرک بیا یا خو لاسي کراچیو نیولی او یا پرې موټرې پارک شوې وي او بله خو يې لا دا چې د په ګلدانونو او پر پلي تنکو لارو کې د مزدورانو او سوالګرو ناستې هم یو لړ ستونځې راولاړې کړي.

د ښار خلک وي او که د کلي د څخه راغلي خلک، دولتي چارواکی وي او که یو غریب مزدور، د هټۍ ولا وي او که د کارتونو پلورنکی، په موټر کې وي او که پلي ګرځیدونکی، ځوان وي او سپین ږیری، نارینه وي او که زنانه، ماشوم وي او غټ، ټول په خپل وار د ښار په څټلتیا کې لاس لري او د ښار د پاکۍ په اړه هیڅ فکر او سوچ نه کوي. که خپله څه خورو او که څوک یې د خوراک لپاره راکړي نو باقي پاتې یې د سرک په سر یا یې په ویاله یا لختي کې اچوو، ددې فکر راسره نه وي چې، دغه چټلي خو ما دلته واچوله ددې زیان چاته رسږي؟ یا ددې سره خو به بل ښاري ته خو به څه ستونځه نه جوړه وي؟ دلته دولت ملامته دی او که ولس؟ او داسې ورته نورې پوښتنې چې تر دې دمه ورته موږ هیڅ ځواب نه دی موندلی او نه مو پرې فکر کړی. بله دا چې بیا کله باران شي نو د ویالو د بندښت له امله اوبه پر سرک روانې وي نو بیا ټول ښاروالې او ښاروال ته ښکنځلې کوو او په غصه یو ورته، خو هیڅکله مو هم مسؤلیت ځان ته نه دی راګرځولی، کله مو هم دا فکر نه دی کړی چې که چرې موږ هر یو وګړی پر دې فکر کې شو او خپل ښار په خپله پاک ستره وساتو نو څه فکر کوئ چې موږ به کومې ستونځې سره مخ شو؟ زموږ ښار کې به چټلتیا وي؟ زموږ ښار کې به اوبه لکه د سمندر په شان ولاړې شي؟ نه! هیڅکله هم نه.

زموږ دولتي چارواکي خو په خپلو مزو کې په خپلو دفترونو کې ناست وي، نو د غریب ولس ورسره څه! اوس خو یې لا بله نخره زده کړې، کله چې باران شي نو د ښاروالۍ مزدوران راپیدا شي او په نورو وختو کې خو یې څوک په میاشتو میاشتو نه ویني، او بله دا چې په میاشت کې یو ځل لاسي کراچیو او نور خوارانو پسې راوځي او یو یا دوه ورځې یې یو خوا او بل خوا یې وزغلوي او یا ترې پیسې واخلي او یا هم دغه لوبه د سحر پر مهال وی او د ماسپښین څخه وروسته بیا بیرته خپلو خپلو ځایونو ته راشي او رش او بویونه جوړ کړي.

دا څو ورځې یا خو د نوي ولسمشر د ډاره یا بله څه وجهه به وي چې د ښاروالۍ یونیم چارواکی پلی د خپلو ساتونکو سره په ښار کې ګرځي، نه پوهیږم چې د ښار د پاکۍ لپاره ګرځي که د ښاریانو د عزابولو لپاره، کله یې د لاسي کراچۍ ولا رانیولی وي او کله یې بیا یو هټۍ وال، بیا خو کله کله لاسي کراچۍ یې په لارۍ کې اچولي وي او غریب ولس ځوروي او یا هم د پیسو په بدل کې یې ورته بیرته سپاري او یا کله د لاسي کراچیو څخه یې ورته توکي پر سرک شیندلي وي. په خواشینۍ سره باید ووایم چي ډیر کوښښ مې وکړ چې کوم انځور یې واخلم خو ونتوانیدلم.

بل لوري ته بیا په ښار کې دنګې دنګې ودانۍ ورځ په زیاتیدو دي، زما په اند یا خو ښاروالي هیڅ کوم پلان ورته نه لري او یا هم د پیسو په بدل کې ورسره معامله کیږي او بس. هیڅ یوه ودانۍ هم د موټرو تمځای نه لري او نه هم د پاکوالي کوم سیستم، کله هم چې دغه ودانۍ جوړیږي نو سرک تر هغه پورې بند وي تر کومه چې دغه ودانۍ نه وي تکمیل شوي او د دغه ودانۍ ټول تعمیراتي توکي پر سرک اچوي او همدغه لامل دی چې زموږ ټول سرکونه بیرته ویجاړ او له کاره ووځي. د سرکونو ذکر وشو، سرکونه بیا خو شخصي شرکتونو جوړ کړي او د بیا رغونې او څارنې په اړه هیڅ پلان او فکر نه شته او ۷۰ سلنه ټول سرکونه له کاره وتي.

په ښار کې دا ستونځې دومره ډیرې شوي چې زما خو پرې سر نه خلاصیږي او نه یې د کوم حل لاره راته معلومه ده. خو صرف دومره ووایم چې ښاروالۍ باید یو پلان جوړ کړي او که دغه پلان وي نو ولې نه پلي کیږي، او ستونځې ورځ تر بله ډیریږي او دولت دا هم نه غواړي چې ولس وځوروي، نو باید ددې لپاره د حل لاره پیدا کړي او دغه ستونځې په سولیزه فضا کې حل کړي. نه خپل ځان او نه ولس په عذاب کړي. زه دا هم وایم چې نه یوازې ښاروالي بلکه خپله ولس، مدني ټولنې، سیاسي ګوندونه، نور دولتي چارواکي، رسنۍ او نور دخیل ارګانونه باید ددې ستونځې لپاره د حل په اړه فکر وکړي او ددې لپاره شپه او ورځ یوه کړي تر څو یو پاک، ستره او ښایسته ښار ولرو.

مننه

عبدالولي مصطفی

لړم ۱۷، ۱۳۹۳ – نومبر ۰۸، ۲۰۱۴

جلال اباد

له سهاره تر سهاره

له سهاره تر سهاره

سهار وختي چې د چرګ بانګ یا د جومات د ملا د بانګ په غږ چې له خوبه راپورته شو، د لمانځه او تلاوت نه وروسته چې چایو ته کښینې نو د جنازې اعلان به واورې، ددې به لا نه وې وزګار چې چیرته لرې به د ډزو غږونه واورې. او دا چې کلي نه د ښار پر لور روان شې په لاره کې به سل نورې ناکردې وګورې، لکه: پر سرکونو رش، ځای پر ځای د امنیتي کسانو لخوا غیر مسلکي تالاشي، د سرکونو، کوڅو او واټونو چټلتیا، ډیرې بې انصافي او کله نا کله خو یو نیم موټر هم سره جنګولی وي.

او چې ښار ته ورسږې نو هلته بله کیسه پیل شي، د ترافیکي پولیسو بې انصافي، چې ښایسته موټرو ته هیڅ نه وایي او غریب یې راګیر کړی وي، د هټې والو بې انصافي، چې پلي تلونکو لار یې هم پر خپلو توکو بنده کړې وي، د کسابانو بې انصافي، چې غوښه په سپین میدان یې زوړنده کړې وي او شاو خوا ترې چټلتیا موجوده وي، همدا شان د چرګوړو پلورونکو بې انصافي، چې د سرک پر سر به یې پنجره لګولې وي او پلوري به یې او چټلتیا به یې جوړه کړې وي او بې اندازې بوي یې جوړ کړی وي، بل لور ته بیا د لاسي کراچیو والا ډیر په بې رحمانه توګه نیم سرک نیولې وي ته به وایې چې دا د دوي پلرنې جایداد دی.

مړه د چا چا او څه څه به یاده وو، په همدې سوچو کې به یې چې غرمه شي درباندې. چې د یو څه د خوړو نیت وکړې نو داسې چیریکي هوټلونه به هم وګورې چې د سرک په سر یې خپل هوټل ګرځنده هوټل جوړ کړی وي، ته به د زړه سوي له مخې یو څه ترې وخورې او د همدې خوړو سره درباندې د روغتون دروازې وټکوي، دلته نو بیا یوه بله پاچاهي ده او هر ډاکټر، نرس او د روغتون هر کارکونکی درباندې بیل بیل راج چلوي، یو ډاکټر به دې په بل ډاکټر او یو بخش به دې په بل بخش سپاري، سر به مو څه خوږوم چې له ډاکټره وزګار شې، او درملتون ولاړ شې نو یوه بله ډارمه پیل شي، په یوه نوم څو قسمه درمل درته راواخلي او کله کله خو یې نیټه هم پوره شوې وي او که ما غونته کوم یو وربرابر شي نو بیا یې پرې تیره وي.

خو چې له دې هم وزګار شې نو په رکشه کې چې کښینې نو اول خو به دې د پښتو فلمونو په اداکارانو سترګې ولګي او بیا نو د رکشې غږ الله دې مل شه نو، مړه بیا هم په لاره کې به سل نورې ناکردۍ او بې انصافۍ ووینئ. د ښار په دیوالو به بیلا بیل انځورونه وګورې، د بیلا بیلو هټۍ ګانو لوحې به وګورې چې پر بیلا بیلو ژبو لیکل شوي وي او د بیلا بیلو ښونځیو او پوهتونو اعلانونه به وګورې او داسې نور، د ښونځیو او پوهنتونو هم همدا حال وي هلته هم یو بل قانون روان وي، یو ښونځی له بل سره توپیر لري که ته خپل څوک له یو ښونځې راوباسې او په بل کې غواړې شامل کړې نو باید د لسم څخه په اول کې کښیني او درس او میتود خو یې پوښتنه مه کوه، پوهنتون ته چې بیا لاړ شې، نو وبه ګورې چې هر محصل ماسټر دی او درس ته هیڅ اړتیا نه لري او په هر څه د استاد نه ډیر پوهیږي او ټوله ورځ به یې موبایل په لاس کې نیولې وی او فیس بوک او نورو معاملو کې به یې ځان مصروف کړی وي او خپل وخت به ضایع کوي.

له دې چې بیکاره شې او ستړتیا د لرې کولو لپاره چې په یو بڼ کې کښینې نو وبه ګورې چې ډیرې زده کونکي له ښونځيو راپټ شوي او په خپلو کې قطیع کوي او یا هم چرس څکوي، نو ډیرې چرسیان او قطعبازان به وګورې. دلته به دې هم زړه تنګ شي، نو د مازیګر د چایو د څښلو لپاره به لاړ به شې د ښار کوم هوټل یا هم شیریخ پلورنځي ته، هلته نو بیا یوه وړه سنما جوړه شوې او رنګا رنګ فلمونه پکې غږيږي.

لنډه دا چې د مازیګر لمانځه ته چې لاړ شې نو یوه شنه ډله به د سوالګرو درته په مخ کې ولاړ وي او په بیلا بیلو طریقو به درڅخه سوال کوي او په جومات کې به هم بل بل رنګه خلک هم وګورې، د دوي د لمونځ کولو طریقې او داسې نور. د جومات نه به لا نه وې راوتې چې د یو ماشوم د ورکیدا اعلان به هم واورې (یو ماشوم چې خړ کالي یې په غاړه، شنې پلاستیکي چپړې یې پر خپو او یو دستمال یې هم د کلپې په ستن په چپ اړخ نخلولې که د چا وي نو جومات ته دې راشي) دا نو هغه ماشوم دی چې له خپلو مور او پلار چې له کلي راغلي وو ورک شوې، دا نو بیا بیل خوند کوي چې د ښار د نندارې په نیت له کلي راشې او په ښار کې ورک شې.

خه زه مړه دا پکې راځي. په دې دوران کې به درته ډیرې زنګونه هم راځي، نو دا زنګ یې ډیر خوند کوي چې یو ملګری درته زنګ ووهې چې چیرته یې او ته ورته ووایې چې مخابراتو په څلور لارې کې یم، هملته اوسه زه درځم چې فلانې کره زو او ګپ لګه وو – سمه ده، فلاني کره لاړې هلته به هم د ستړي ژوند ستړې خبرې واورې او په اخر کې به درباندې ناوخته هم شي نو په بیړه بیړه به کور ته ځان رسوې چې په لار کې له یو بل چا سره مخ شې او هغه به درته د هغه بل دمره غیبت وکړي چې ځان به درته ډیر ښه ښکاره شي.

خو خیر د موټرو تم ځای ته راغلې نو ګورې چې د موټر په ډاله کې صرف د یو کس ځای پاتې دی او بس ټول موټر به همدې ته ولاړ وي او هیڅوک به په کې نه کښینې، بس ته به زړه وکړې او کښینې به او خلک به درپسې یوه بوجۍ خبرې وتړي.

ماخوستن چې خبرونه اورې نو ټولو ورځ به اته شله بمونه اولوتي وي، ډیر خلک به په کې شهیدان شوي وي، یو درجن خو به ځانمرګي بریدونه هم شوي وي او بې ګناه خلک په د مرګ کندې ته پریوتي وي، په دې که به خواشینی شې نو یو کتاب به راواخلې نو په دوو دقیقو کې به دې سر په درد شي او په یو او په بل شي به ځان مشغول کړې، شپه به شي او د ماخوستن د لمانځه څخه وروسته به ویده شې چې په نیمه شپه به بیا یو درځ واورې له خوبه به دې راویخ کړي او سهار بیا یو بل غم راټوکیدلی وي.

نو د سهار نه تر سهاره پورې ټول په ستونځه کې یو او دا ټول مو په خپله پر ځان کړي. راځئ چې لګ احساس پیدا کړو او هیوادنۍ مینه او جزبه په ځان کې بیداره کړو او د یو خاص غزم سره د خپل هیواد او ولس خدمت ته ملا وتړو او پر خپلو مټو خپلو هیواد اباد کړو.

په مینه

عبدالولي مصطفی

جلال اباد

لړم ۱۱، ۱۳۹۳ – نومبر ۰۲، ۲۰۱۴

د مزدور یوه ورځ

د مزدور یوه ورځ

د نږدې جومات نه د سحر د لمانځه اذان راغلو او د تیر په څیر احمد خپله ورځ په لمانځه سره پیل کړه او د یوې مړۍ ډوډۍ لپاره له کوره ووت، او د مزدورانو په څلورلارې کې د نورو مزدورانو سره کښیناست ترڅو یو څوک راشي او له ځانه سره یې د کار لپاره بوځي. وخت په تیریدو دی د سحر ۸ بجې شوې او د هیچ چا درک ونلګیدو او هیڅ څوک رانغلو چې دی له ځان سره د کار لپاره بوځي. او د احمد خفګان په زیاتېدو شو، او په سوچونو او فکرونو کې ډوب شو، چې نن مې بیا د نورو ورځو په څیر ورځ خرابه شوه، ځکه چې د احمد کورنۍ د څو ورځو راهسې په نهره وو او احمد په دې فکر کې شو چې د څو ورځو راهیسې مې کورنۍ څه نه دي خوړلي. په همدې فکرونو او سوچونو کې ډوب وو چې پر سرک تیز راتلونکي موټر، چې د احمد سرک ته په یو دم راتلو سره وینشو کړای موټر قابو کړي، او په خپل موټر یې وواهه او ابدي یې په بایسیکلي څوکۍ کې کښیناوو.

#کیسګۍ       

عبدالولي مصطفی

جلال اباد

لړم ۱۲، ۱۳۹۳ – نومبر ۰۳، ۱۳۹۳