شناخت کوتاه از اسلام

 Islamtape.Com

سايت نوار اسلام

(بخش اول)

بسم الله الرحمن الرحيم

              

 اسلام گواهى دادن بر اين امر است كه معبود و مشكل گشاى بر حقى جز خداى يگانه  نيست و محمد رسول فرستاده اوست، اين گواهى مى بايستى با زبان و قلب وجوارح انجام گيرد، و معناى اين گواهى آنقدرگسترده است كه ايمان به اركان ششگانه اعتقادى وعمل به اركان پنجگانه عملى اسلام و نيز احسان را در بر میگيرد، كه اين عبارت از آخرين دين از اديان الهى است كه خداوند مهربان آنرا برخاتم پيامبران سیدنا محمد مصطفى صلی الله و علیه و سلم نازل فرموده است.

 اسلام يگانه دين برحقى است كه خداوند جز اين دين،دين ديگرى از هيچ احدى نمیپذيرد. خداوند اين دين را بقدرى سهل و آسان گردانيده كه هيچ گونه سختى و مشقتى در آن نيست، چيزى بر پيروان آن فرض نگردانيده كه نتوانند انجامش دهند و آنان را به چيزى   مكلف نكرده كه از عهده ى آن برنآيند.

اسلام دينى است كه پايه ى آن توحيد، شعارش صداقت ، معيارش عدالت، مسيرش حقيقت و روحش رحمت است، اسلام مكتب بزرگى است كه انسانها را به هر آنچه در زندگى دنيوى و آخروى برايشان مفيد باشد راهنمايى مى كند و ازهر آنچه در دنيا و آخرت برايشان زيان آور باشد باز میدارد.

اسلام دينى است كه خداوند بوسيله آن عقايد و اخلاق را صيقل میدهد ، و دنيا و آخرت را بدان اصلاح مى كند، و بوسيله آن در ميان دلهاى پراكنده، و انديشه هاى متضاد الفت و محبت مى اندازد وآنها را از تاريكى هاى باطل مى رهاند و به شاهراه حق و صراط مستقيم رهنمون مى گردد.

 سلام مكتبى است كه همه اصول و مبانى ، احكام و قوانين و دستورات و برنامه هايش،محكم و استوار و خلل ناپذير است جز به حق و راستى خبر نمى دهد، و جز به نيكى و عدالت حكم نمى كند،اعتقاداتش سالم و متين ، عباداتش سازنده و رشك آفرين و اخلاقش برازنده و فخر آفرين است .

رسالت اسلام :

مهمترين اهدافى را كه اسلام جهت تحقق آن تلاش مى كند مى توان چنين برشمرد :

1-        آشناكردن انسانها به خالق و آفريدگارشان ، به ذات لايزالى كه همواره باقى خواهد بود، به اسماى نيكويش كه همنام ديگرى ندارد، و به صفات متعالى اش  كه بى نظيروبى مانند است، به افعال حكيمانه اش كه در انجام آنها به هيچ شريك و همتايى محتاج نيست و به عبادت و حق بندگى اش كه صرفاً او مستحق و لايق هر گونه پرستش و بندگى است.

2-        دعوت انسانها به سوى عبادت و پرستش ذات يكتاى پروردگار ، بدين صورت كه تمامى آنچه را كه خداوند متعال در كتاب مقدّسش و سنت پيامبرش اعم از اوامر و نواهى كه سعادت دنيا و آخرت انسانها در آن نهفته است بيان داشته مورد عمل قرار دهند.

3-         متوجه كردن انسانها به حقيقت زندگى، كه اين دنيا دارى فانى است و زندگى حقيقى پس از مرگ شروع مى شود و مراحل سعادت يا شقاوت انسان از قبر شروع شده تا هنگام برانگخته شدن بعد از مرگ، و سپس حساب و كتاب، كه آنگاه مصير هر كس مشخص خواهد شد و هر كس مطابق اعمالش يا به بهشت و يا به دوزخ خواهد رفت اگر خوب كرده خوبى مى بيند و اگر بد كرده بدى.

بنابراين قواعد اساسى اسلام را مى توان چنين خلاصه كرد :

 بخش نخست

اركان ايمان

   ركن اول:   ايمان به خدا

كه نقاط ذيل را در برمیگيرد .

ألف : ايمان به ربوبيت خداوند متعال، يعنى اقرار و باور به اينكه صرفاً ذات يگانه اوست كه پروردگار و آفريدگار و صاحب اختيار، و متصرف در تمامى شئون مخلوقاتش است.

ب : ايمان به ألوهيت خداوند متعال ، يعنى يقين و باوربه اينكه إله و كارسازو لايق پرستش فقط ذات يگانه اوست و تمامى معبودات ديگر غير از او ، باطل هستند.

ج : ايمان به اسماء و صفات خداوند متعال ، يعنى يقين و باور به اينكه او اسماى نيكو و صفات متعالى و كامل دارد كه ويژه خود اوست.

ركن دوم :  ايمان به فرشتگان

 فرشتگان بندگان مكرمى هستند كه خداوند حكيم آنان را آفريده است و آنان بى وقفه به عبادت پروردگار شان مشغولند، و گوش بفرمان او هستند، خالق حكيم آنان را به اعمال زيادى مكلف كرده است ، از جمله ى آنها جبرئيل عليهم الصلاةالسلام است كه خداوند مأموريت وحى را به او سپرده است كه وحی را ازنزدخداوند میآورد و به هركسی از انبياء ورسولان عليهم الصلاةالسلام كه خداوند بخواهد مى رساند. يكى ديگر ازفرشتگان ميكائيل عليهم الصلاةالسلام است كه خداوند او را مأمور باران و گياهان نموده است.

ديگرى اسرافيل عليهم الصلاةالسلام است كه خداوند او را مأمور نفخ صور كرده است و اين هنگامى است كه به حكم پروردگار فرصت بى هوش شدن زندگان و سپس برانگيخته شدن همهء مردگان فرا رسد و ديگرى ملك الموت است كه مأمور قبض ارواح گرديده است .

ركن سوم :  ايمان به كتب آسمانى

 خداوند مهربان كتابهايى را برپيامبرانش عليهم الصلاةالسلام نازل فرموده كه مصدر هدايت و سعادت و تمامى خوبى ها است .

كتابهايى كه ما در بارهء آن مى دانيم عباتند از:

الف: تورات كه خداوند آنرا بر موسى عليهم الصلاةالسلام نازل فرموده و اين بزرگترين كتابى است كه خداوند براى بنى اسرائيل نازل فرموده است.

ب : انجيل كه خداوند آنرابرعيسى عليهم الصلاةالسلام نازل فرموده است.  

ج : زبور كه خداوند آنرا به داؤد عليهم الصلاةالسلام داده است .

د : قرآن كريم كه خداوند آنرا بر خاتم أنبياء حضرت محمد عليهم الصلاةالسلام نازل فرموده است ، از ويژگيهاى قرآن اين است كه خداوند بوسيله آن بقيهء كتب آسمانى را منسوخ كرده و خودش حفاظت آنرا به عهده گرفته ، زيرا كه اين كاملترين و پايدارترين دستور زندگى به عنوان روشن ترين حجت و برهان الهى بر بندگانش تا روز قيامت باقى خواهد ماند.

ركن چهارم :  ايمان به پيامبران  عليهم الصلاةالسلام

خداوند متعال پيامبرانى را براى هدايت بندگانش فرستاده است ، كه اولين آنها سیدنا نوح عليهم الصلاةالسلام و آخرين شان سیدنا محمد صلی الله و علیه و سلم نازل است.

تمامى پيامبران عليهم الصلاةالسلام بشمول سیدنا عيسى بن مريم و سیدنا عزير انسانهايى هستند كه آفريده شده اند، و هيچگونه خصوصيتى را از صفات و خصوصيات ربوبيت كه ويژه پروردگار است دارا نيستند بلكه آنها صرفاً بندگانى از بندگان خدا هستند كه خداوند آنان را بوسيله رسالت و نبوّتش برگزيده و اعزاز بخشيده است. و آنگاه خداوند سلسله ى ارسال پيامبران عليهم الصلاةالسلام را بوسيله رسالت سیدنا محمد صلی الله و علیه و سلم ختم نموده و ايشان را به عنوان آخرين پيامبر بسوى همه انسانها فرستاده است كه بعد از ايشان تا قيامت پيامبر ديگرى نخواهد آمد.

ركن پنجم :  ايمان به روز قيامت

روز قيامت يا روز رستاخيز بقدرى بزرگ و هولناك است كه نمى توان تصورش كرد آنروز پروردگار قادر متعال همه ى انسانها را از قبرهايشان زنده خواهد كرد تا اينكه براى هميشه زنده وجاويد بمانند، يا در بهشت جاويدان و دار نعمتها ،و يا در دوزخ رسوا كننده و دار ذلتها، ايمان به روز رستاخيز ، ايمان به تمامى آن حقايقى است كه انسان پس از مردن باآنها روبرو مى گردد، مانند فتنه ى قبر، نعمتها، عذاب و آنچه كه بعد از آن رخ خواهد داد ، مانند زنده شدن پس از مرگ، و جمع شدن در ميدان محشر، و وزن و حساب اعمال و نهايتاً بهشت يا دوزخ .

ركن ششم: ايمان به تقدير

تقدير يا سرنوشت، ايمان و باور به اين امر است كه خداوند حكيم و توانا تمامى اين كائنات را طبق برنامه معينى كه خود با علم و حكمت خويش آنرا طراحى كرده آفريده است فلذا يكايك ذرات و حوادث اين جهان را با علم ازلى اش مى داند و در نزد او در لوح محفوظ نوشته است چون كه او همه چيز را خواسته و دانسته آفريده بنابراين جز با اراده و قدرت بى 

پايان او هيچ ذره اى در اين جهان پديد نخواهد آمد ، و هيچ برگى از درخت نخواهد افتاد.

اختتام بخش اول

د خپلو بچيانو روحيات وپيژنئ

سرچينه: اسلام آنلاين

ژباړه: احمد خالد حكيمي

مور او پلار جوړيدل له مسؤولیت څخه ډکه دنده ده. د ماشوم روزنه، نه یوازې په پيسو او لگښتونو كيږي بلکه د دوی د روزنې او څارنې لپاره څارونکې سترګې هم پکار دي.

مور او پلار ته باید خپل ماشوم ته د نه پاملرنې له امله سزا ورکړل شي، پدې توګه له ټولو والدينو څخه غوښتنه كيږي تر څو خپل ماشومان په پوره توګه تر څارونې لاندې ولري. ښوونځی که څه هم هر ماشوم ته ډیر اړین دی، او یا په عصري کلماتو کې، ښوونځی د هر ماشوم حق دی، خو د دې نه وړاندې ښه پلارولي او ميندتوب او ښه روزونكى درلودل هم د هر ماشوم حق دی، ځکه “خیرات لومړى په خپلو خپلوانو کیږي”.

د شیدو له وركولو نه نيولې د تشناب تر روزنې پورې او د ځوانۍ په لور تر سفره… مور او پلار باید پدې ټولو پړاوونو كې د ماشوم لاسنيوى وكړي.

ماشوم چې كله د بلوغ مرحلې ته رسيږي نو د هغه په بدن كې ډول ډول بدلونونه راځي. د هیـپوفیز غده ځانګړې هورمونونه خپروي چې د بدن په بیلابیلو برخو کې د هر جنس د رشد مطابق ځانګړې دندې ترسره کوي. دا د بدن د چټك رشد وخت دى چې د ژوند د بل هر وخت په پرتله بدن په ډيره چټكۍ سره لویږي. په عمومي توګه، په نجونو کې د بلوغ دوره د ۸ او ۱۳ کلونو تر مینځ او په هلكانو كې د ۱۰ څخه تر ۱۵ کلنۍ پورې پیلیږي.

کله چې ماشوم د بلوغ مرحلې ته رسيږي، نو د هغه په شخصيت كې هم پوره بدلون راځي، نور هغه پرونۍ ماشوم ندى چې د ماشوم په شان چلند ورسره وشي. بلكه هغه غواړي چې د ځوان په نظر ورته وکتل شي نه د یوه ماشوم په سترګه.

خو لدې ټولو سره سره د بدن چټك بدلونونه د هغه لپاره ډير د پاملرنې او تشويش وړ وي. څرنګه چې د بلوغ په مرحله كې د ماشوم په غږ كې بدلون راځي، د بدن په ځانګړو برخو ويښتان راخيژي، د بدن عضلات لوييږي، په جلد باندې د ځوانۍ دانې راخيژي او يا هم د نجونو لپاره ځانګړي فزيولوژيګ حالات….. چې دا ټول فزیکي بدلونونه کیدای شي فشار راوړونکی، مغشوشونکی او ډارونکی وي. خو مور او پلار کولاى شي چې د دې بدلون پر وړاندې د خپل ماشوم فشار او ستونزې را کمې کړي، هغه داسې چې د ماشوم پوښتنې په ریښتینولۍ سره ځواب شي، د عمر سره سم معلومات باید ورکړل شي او خپل ماشوم باید ډاډمن کړاى شي چې دغه ټول عادي حالات دي او د ځوانۍ په لور د پرمختګ یوه برخه ده.

د دې سره بايد تنكي ځوانان په تصاميمو او چارو كې شريك كړاى شي، له بده مرغه په ځينو سيمو كې والدين غواړي ځوانان د تل لپاره په ولكه كې ولري او هيڅ ډول آزادي نه وركوي. ان تر دې چې ځینې ځوانان لا هم د د مور او پلار تر ولکې لاندې دي، او د هغوى له لارښونو پرته هیڅ کار نشي تر سره کولای.

د دې لپاره چې ځوانان په خپلو پښو ودريږي، باید د خپلو والدينو تر څنګ د ژوند کارونه زده کړي او له دوی سره په چارو كې مرسته وکړي او د ژوند لارې چارې زده كړي.

په پای کې بايد دا هم په پام كې ونيسو چې د بلوغ دوره د بشپړې آزادۍ او خپل سرۍ دوره نه ده، بلکه دا د بل سفر په لور نوی پیل دی. د بیلګې په توګه، د ځوانۍ په لور د سفر، د مسوولیتونو، او له ژوند سره د مخامخ کیدو او مخ ته تګ دوره ده. مور او پلار باید پدې پړاو كې د خپل ماشوم لپاره د طبيب په شان کار وکړي او د هغو میکروبو چې دوی یې لري په له منځه وړلو کې مرسته وکړي.

په مینه

پای

Can reading make you smarter?

From: www.theguardian.com

There is evidence that reading can increase levels of all three major categories of intelligence. I believe my discovery of Spider-Man and other comic books turned me into a straight-A student

Rescued by Spider-Man … by age 11 Hurley was getting straight As. Photograph: Alamy

When I was eight years old, I still couldn't read. I remember my teacher Mrs Browning walking over to my desk and asking me to read a few sentences from a Dick and Jane book. She pointed to a word. "Tuh-hee," I said, trying to pronounce it. "The," she said, correcting me, and that's when it clicked – the moment when I learned to read the word "the".

Growing up in Teaneck, New Jersey, in the 1960s, I was what Mrs Browning called "slow". During a parent-teacher meeting, she told my mother: "Daniel is a slow learner." I sat during lunch in the gymnasium with the – forgive the term – dumb kids. I was grouped with them during reading and maths: the "slow group".

And then, a year later, I was rescued by Spider-Man. My best friend Dan, who was reading chapter books by kindergarten, had started reading Spider-Man and other comics with some other kid, and together they began drawing and writing their own comics. In response to this loathsome intruder's kidnapping of my best friend, I began reading comics, too, and then began scrawling and scribbling my own. Soon, Dan and I were happily spending every afternoon on our masterworks, while the interloper was never heard from again.

By age 11, I was getting straight As. Later in my teens, I took a college admissions course in the US, and scored the equivalent of 136 on an IQ test. So what happened there? Was Mrs Browning right – was I actually "slow" when I was eight – and did I somehow become smarter because I immersed myself in reading and writing comic books?

In part to answer that question, I spent three years interviewing psychologists and neuroscientists around the world, reviewing their studies and testing new methods they claim can increase intelligence. And while nobody would ever call reading a "new" method for improving the mind, recent scientific studies have confirmed that reading and intelligence have a relationship so close as to be symbiotic.

That goes for all three meanings of the word "intelligence" widely recognised by psychologist. First, there is "crystallised intelligence" – the potpourri of knowledge that fills your brain. When you learn how to ride a bicycle, or the name of a new friend, you are gaining not just information but potentially useful knowledge that, in aggregate, forms the backbone of your ability to navigate and thrive in the world. By adding to that storehouse, reading increases your crystallised intelligence. That explains why some IQ tests include vocabulary words, which generally serve as a reliable proxy of how clever you are.

But all of us know people with little "book knowledge" who are nonetheless sharp and insightful. "Fluid intelligence" is that ability to solve problems, understand things and detect meaningful patterns. Of course, you can read little or nothing at all and still be brilliant at "reading between the lines" of a conversation. But in today's world, fluid intelligence and reading generally go hand in hand. In fact, the increased emphasis on critical reading and writing skills in schools may partly explain why students perform, on average, about 20 points higher on IQ tests than in the early 20th century. The so-called Flynn effect is named after James Flynn, a New Zealand professor who has devoted much of his career to studying the worldwide phenomena of increasing IQ scores. But if reading can increase fluid intelligence, the converse is also true: increased fluid intelligence also improves reading comprehension, according to studies by Jason Chein of Temple University in Philadelphia. He used "working memory" tasks that train people's ability to juggle and continually update multiple items of attention – to keep track of a moving dot, for instance, and recognise when it lands on a spot it occupied two, three or more moves ago. In papers published in scientific journals in 2010 and 2011, he showed that as both younger and older adults improved their performance on working-memory tasks, they were better able to comprehend reading materials.

A third type of intelligence has gained widespread interest of late: "emotional intelligence", the ability to accurately read and respond to your own and others' feelings. It may seem odd to imagine that reading can improve your emotional intelligence. But in October, the journal Science published an extraordinary study showing that reading literary fiction can improve people's theory of mind (ToM) – their ability to understand others' mental states. David Comer Kidd and Emanuele Castano, both of the New School for Social Research in New York, enlisted hundreds of participants online to read examples of either non-fiction, popular fiction or literary fiction, and then to take tests measuring the accuracy of their ToM. In five experiments, they showed that reading literary fiction led to better performance on tests of both emotional and cognitive ToM compared with reading non-fiction, popular fiction or nothing at all.

The literary fiction found to increase people's ToM included A Chameleon by Anton Chekhov, The Runner by Don DeLillo, and The Tiger's Wife by Téa Obreht. The study did, however, contain a glaring omission: it failed to measure the extraordinary impact of Spider-Man by that great literary genius, Stan Lee.

د محمد صدیق پسرلي مړینه

د پښتو ادب غزل ستوری ارواښاد پسرلی بابا پښتو ادب ته دومره ښکلا ورکړې چې تر پېړیو پېړیو به یې رڼا خوره وي، د ارواښاد پتمنې کورنۍ، د ارواښاد شاګردانو، دده د لارې پلویانو د پښتو ادب مئینانو ته تسلیت او ارواښاد ته له څښتن تعالی څخه فردوس جنت غواړم او د ټولو دوستانو څخه هیله کووم چې مرحوم ته لاس په دعا شي.

د نومړي مړینه د پښتو او پښتنو ته یوه ډیره لویه ضایعه بلم، او د هغوئ تشه ډکول ناشوني راته ښکاري، خو بیا هم د الله تعالی له دربار څخه غواړم چې د مرحوم تشه په راډکه کړي. آمین ثم امین

کتابونه دریابونه

د کتابونو اړوند نوي خبرونه 

د کتابونه دریابونه له وال څخه

د استاد سعدالدین شپون د کتاب مخکتنه وشوه ، دغه کتاب چې د مچۍ ځاله نومیږي، مازدیګر خپرندویه ټولنې خپور کړی او تیره سه شنبه یې په کتاب ښار کې مخکتنه شوه ، د مخکتنې پرانیستونکی وینا استاد نجیب منلي وکړه ، هغه په خپلو خبرو کې د مچۍ ځالې د نثر پر ځینو اړخونو خبرې وکړې او هغه یې د نثر زده کولو یوه ښه مرجع وګڼله . څو شیبې وروسته پر همدې کتاب شوې خبرې اوریدلی شۍ. 

د ميديو تيک دفتر د شاعر او ليکوال بازمحمد عابد د نوي چاپ شوي کتاب د باز خاطرې مخکتنه وکړه . استاد اصف صميم د مخکتنې په یادې غونډې کې وويل چې د عابد ټولو ژوند د رنګينو خاطرو ټولګه ده او دا خاطرې يې هم د همدې ټولګې يوه برخه ده، چې ښکلې او رنګينې دي. عبدالغفورلېوال بیا د باز خاطرې تر نورو يو څه جلا او ځانګړې يادې کړې، وې ويل پخوا به خاطرې تر ډېره د سياسي اهدافو لپاره ليکل کيدې او تر ډېره به په درواغو ولاړې وې، خو د باز خاطرې ځکه جلا او ځانګړي دي چې نه خو د کوم سياسي مقصد لپاره ليکل شوي او نه هم په کې درواغ شته دی. په غونډه کې ځینو نورو لیکوالو هم د عابد پر خاطرو خبرې وکړې . 

د تاريخ سبقونو کتاب چاپ شو. د تاريخ سبقونه د نوموتي ليکوال او څېړونکي ډاکټر مبارک علي د هغو تاريخي مقالو کتاب دی، چې اسدالله غضنفر پښتو کړی. دا کتاب مازيګر کتابپلورنځي د ۱۰۰۰ ټوکو په تيراژ په ښکلې بڼه او ښه صحافت خپور کړی. په دې کتاب کې ۱۳۴ عنوانه بېلابېلې مقالې دي چې هره يوه په خپل ځان کې ځانګړې موضوع رانغاړي. د تاريخ له نورو کتابونو سره ددې کتاب يو توپير دا دی چې پېښې او واقيعتونه يې د اوس وخت ستونزو او غوښتنو ته په پام سره هر اړخيزې څېړلې او چاڼ شوې خبرې پکې راټولې دي. ډېرې مقالې يې د مغلو د اوج او زوال، د ملايانو رول او له نوي تمدن سره د دوی پر چلند څرخي او د کليسا په کړنو او نورو نړيوالو تاريخي موضوعاتو مو خبروي.

دمینې کیسه ۲۰۱۵ د وږمې سبا عامر نوی ناول دی، چې په جلال اباد کې مومند خپرندویه ټولنې خپور کړی دی. لیکواله په دې ناول کې مونږ ته د مینې یوه داسې کیسه انځوروي چې په ۲۰۱۵ میلادي کال کې پيښيږي او دمینې دا کیسه په خپله لمن کې هغه ټول حوادث رانغاړي چې تصور یې هم بوږنونکی دی. د مینې کیسه ۲۰۱۵ د لیکوالې څلورم ناول دی چې پښتو ادب ته یې وړاندې کوي،د بنګړیواله او جنت کوټ نه پس همدا تیره میاشت وږمې خپل درېیم ناول جنجال خپلو مینه والو ته وړاندې کړی و. 

ماشومانو ته د محمود مرهون اته ژباړل شوي کتابونه چاپ شول ، دغه کتابونه ، چې وحشي خرس او هوښیار هلک ، درې نانۍ پیشوګانې، هوښیاران خور او ورور ، بیرندوکی شاپرک، مهربانه سپی او د چرګې ژړ چیچان، د ځنګل د ماڼۍ راز، د سرو زرو هګۍ او جادویي بیزوګۍ او بامبي نومیږي ټولې یې ماشومانو ته لیکل شوي کیسې دي، چې د کیسو ترڅنګ ښکلي انځورونه هم لري

څنګه خپل ذهن پرانیزئ؟!

له همیانۍ ورځپاڼې څخه

 پرانېستی او خلاص ذهن (Open Mind) سړی د افکارو له کنګل او کنټرولي حالته ژغوري.

هغه فکر، چې ستاسې پر روان او فعالیتونو حاکم دی، د ذهن پرانېستلو په وخت کې تغییر کوي.

یوڅوک فکر کوي، چې په خپل مسلک کې تر هرچا تکړه دی. هېچا ته ټیټه نه وايي او د هېچا پر وړاندې په خپل ضعف اعتراف نه کوي. هغوی خپل فکر همداسې روزلی، یا د فکر مسیر یې پر یوه داسې اړخ دی، چې ټول په خوشبینۍ او منفي ځان باورۍ ولاړ دی.

برعکس که ستاسې ذهن پرانېستی وي او په هر نوي تحول، نظر غور او فکر کوئ او د نورو نظر او وړتیاوو ته تن ږدئ، تاسې به د خپل فکر اکمال ته رسیږئ. د انسان فکر او عقل، چې څومره پخیږي، هومره یې ذهن ورسره پرانېستل کیږي، یا څومره یې، چې ذهن پرانېستل کیږي، هومره یې فکر ورسره صیقل کیږي.

ډېر کسان، چې نوي پوهنتون ته لاړ شي، ځانونه ورته اپلاتون او سقراط ښکاري.

دوی له یوه تړلي ذهن سره پوهنتون ته داخلیږي، خو وروسته یې، چې ذهن غوړیږي، فکر او نظر یې ورسره بدلیږي. یو کس خپل لومړنی کتاب چاپوي، ځان بیخي ترې ورک وي. فکر کوي، چې همدی دی، قدر او عزت یې باید وشي او خلک یې نظر او رایې ته درناوی وکړي. وروسته، چې لیسانس، ماسټري او دوکتورا اخلي، د چاپ شویو کتابونو شمېر یې ۱۰ او ۱۵ ته رسیږي، پوهیږي، چې هېڅ شی هم نه دی، ځکه ډېر داسې څه شته، چې دی نه پرې پوهیږي.

وايي، « سړی، چې په هیڅ نه پوهیږي، وايي، په هرڅه پوهیږم، خو، چې په هرڅه پوه شي، وايي، په هیڅ نه پوهیږم». دغه وینا په دغه ځای کې صدق کوي. دا هغه پړاو دی، چې انسان له تړلي ذهنیت او فکره یوه نوي پړاو ته داخلیږي. په دغه پړاو کې یې ذهن نویو تجربو او افکارو ته ځای ورکوي او زاړه یا شته باورونه پرې ننګوي.

پرانېستی ذهن سړي ته د خپل چاپیریال او نړۍ په اړه د نوي فکر او فکري بدلون وړتیا ور کوي.

فکري بدلون په دې معنا نه دی، چې سړی پر خپلې عقیدې شکمن شي. عقیده بېل څیز دی، ځکه دلته ډېر څه زموږ د ذهن او عقل له دایرې لوړ دي. پرانېستی ذهن او تفکر باید د عقیدې او راسخې ګروهې په ټینګښت کې مرستندویه تمام شي.

کله کله سړی د پرانېستي ذهن له امله زیان هم کوي. څومره، چې ذهن پرانیزي هومره پر خپلې بې سوادۍ اعتراف کوي. دا څیز حتمي دی. کیدای شي په موږ او تاسې کې ډېر داسې کسان وي، چې خورا ډیرې زده کړې یې کړې، خو له داسې پېښې او مسالې سره مخ کیږي، چې ځان په کې بې سواده ورته وایسي. حتمي نه ده، چې تاسې جامع الکمالات وئ. پر دې ترکیز مه کوئ، چې ډاکټر او انجنیر دې هم طبابت او انجنیري کوي او هم دې ښه لیکوال او ښه شاعر وي. یا شاعر او لیکوال دې خامخا یو ښه ژورنالیست او ارواپوه وي.

د علمي محدودې ټاکل د ذهن پرانېستلو پر وخت انسان د باور او فکر له بحران سره نه مخامخوي.

ذهن پرانېستل د ځان د تکمیلولو پر لور هڅه ده. انسان کله هم د خواهشاتو او امکاناتو د تکمیل حد ته نه شي رسېدای، خو تر ممکن حده پرې هڅه کوي. پرانېستی ذهن باید هیڅ وخت د انسان د فکر او باور د بحران لامل نه شي. که سړی په دغسې یوه بحران کې ښکیلیږي، هغه په پرانېستي ذهن یوازې ځان تخریبوي.

کله، چې د پرانېستي ذهن په وخت کې له دغسې ستونزې سره مخ کیږئ، د مثبتې ځان باورۍ پر لور لاړ شئ. پر بې سوادۍ ځاني اعتراف د سوادزده کړې په موخه وکاروئ، خو دا فرصت مه ورکوئ، چې ستاسې د فکر او ذهن د پرمختګ بهیر ودروي. پرانېستی ذهن سړی د هرچا د نظر، نیوکې، استدلال او وړاندیز اوریدو ته چمتو کوي او د سملاسي غبرګون پرځای یې انعطاف، زغم، قناعت او فکر کولو ته اړ باسي.

کوښښ وکړئ، خپل ذهن پرانېستی وساتئ او د ځان او ټولنې په تړاو یې مثبت وکاروئ.

څنګه استدلال وکړو؟

له همیانۍ ورځپاڼې څخه 

استدلال په بحث او مشاجره کې د فکري تولید د تقویې مهم اړخ دی.

استدلال معمولا د یوې موجه فرضیې پر بنسټ وړاندې کیږي. که څوک له دلیل پرته د یوڅه د اثبات په لټه کې وي، معنا یې دا ده، چې له څراغ پرته په شپه کې مزل کوي. استدلال د څراغ حیثیت لري او دغه څراغ د انسان له پراخې مطالعې او ژور فکر نه رغیږي.

څوک، چې له قوي استدلال پرته بحث ته ځي، داسې مثال لري لکه له وسلې پرته، چې جګړې ته ځي. بې استدلاله خلک ډېری قهر کوي، غوسه کوي او بالاخره جګړه کوي.

هغوی د خپلې خبرې او نظر د تایید لپاره معقول دلایل نه لري او کوښښ کوي لوړ وغږیږي، پر مقابل اړخ نیوکې وکړي، حاشیو ته لاړ شي، د مقابل اړخ شخصي حریم ته داخلیږي او ګواښ او خبرداری ورکوي.

عدم استدلال د انسان له، کمزوري علمیت، فکر او عقل نه سرچینه اخلي.

یو شمېر کسان سملاسي خپل فکراو عقل په کار اچوي او ژر د ځان لپاره دلایل پیدا کوي. هغوی، چې مقابل اړخ غږیږي، د خپلو راتلونکو خبرو لپاره استدلال ټکي را غونډوي. قلم ښوروي او یادښت یې لیکي. دوی منظم بحث کوي او له موضوع بهر نه وځي.

ځینې کسان هیجاني او د عواطفو ښکار وي. وېره او دفاعي انګېزه په کې را ټوکیږي. هغوی پر مقابل اړخ د برید ځواک له لاسه ورکوي او دفاعي بڼه خپلوي. دوی تر پایه د دفاعي دلایلو په لټه کې وي. تشریح او توضیح نه ورکوي، خو د دفاع هره روا او ناروا لاره لټوي. داسې وخت، چې انساني فکر په بحراني حالت کې وي، انسان پر خپل فکر کنټرول نه لري او غوسه او بې حوصلې وي، په بحث او مشاجرو کې یې ګډون معقول نه دی. په دغسې شرایطو کې انسان د فکر کولو او استدلال فرصت له لاسه ورکوي او جګړې ته چمتو وي.

د غوسې په وخت کې د انسان په وجود کې ادرنالین چټکیږي او ځواک یې شل سلنه ډیریږي.

په دغسې وخت کې اکسیجن ته اړتیا ډېریږي، د انسان رګونه پړسیږي او د مغزو د فکر کولو ځای له کاره غورځي.